DLACZEGO PROBLEMATYKA DEMOGRAFICZNA?
Przyjmuje się, że niekorzystne i niekontrolowane zmiany demograficzne stanowią jedno z czterech głównych wyzwań, z którymi Europa będzie musiała zmierzyć się jeszcze przed końcem 2020 roku. Zgodnie ze sprawozdaniem Komisji Europejskiej ” Regiony 2020″, zmiany demograficzne to jeden z najpoważniejszych problemów, które dotknie społeczeństwa krajów członkowskich, tuż obok zmian klimatycznych, wyzwań energetycznych i globalizacyjnych. Obecnie co trzeci europejski region (30%) musi zmierzyć się ze zmianami demograficznymi, które w roku 2030 dotkną już co drugi region. Struktura wieku społeczeństw na terenie Europy ulega silnym przemianom, w kierunku przyszłej przewagi osób starszych. Obraz europejskich społeczeństw kreowany zwłaszcza przez zachodnie media, nie odpowiada rzeczywistości. Osoby starsze są w tym odbiorze marginalizowane, mało widoczne na tle młodszych pokoleń. Tymczasem powoli zostaje oddane należyte miejsce zarówno ich potrzebom, jak i potencjałowi. Zostają odkryci jako grupa docelowa tzw. „silver market”, licząca się grupa konsumentów. Odnotowuje się wzrost liczby sklepów z artykułami skierowanymi do osób starszych. Zwiększona liczba osób starszych łączy się z problematyką zbyt szybko zmniejszającej się liczby urodzeń, która w przypadku Europy (zwłaszcza Zachodniej), nie osiąga obecnie nawet krytycznej liczby. Mniej niż 2,1 dziecka na parę rodziców oznacza że pokolenie rodziców nie zostanie już zastąpione.
Przyczyn powyższego zjawiska jest kilka, do najważniejszych należy zanikanie roli rodziny jako wspólnoty produkcyjnej i konsumpcyjnej, zwłaszcza w zakresie zapewnienia zabezpieczenia na starość. Społeczne zaakceptowanie faktu nieposiadania dzieci-jako dowód postępu społeczno-ekonomicznego, skutkuje pewnymi negatywnymi zjawiskami, wród których na plan pierwszy wysuwa się problem zmniejszania się i starzenia społeczeństw państw europejskich, a w efekcie-problem z utrzymaniem wielkości społeczeństwa i zapewnieniem jego ciągłości. Ponieważ niekontrolowane i negatywne zmiany demograficzne zagrażają rozwojowi i stabilizacji ekonomiczno-społecznej Unii Europejskiej, konieczne jest opracowanie w tym kierunku polityki europejskiej na ponadnarodowym poziomie. Brak odpowiednich działań ze strony UE będzie oznaczać zaprzepaszczenie starań aby osiągnąć nadrzędny cel Strategii Lizbońskiej (w zakresie stworzenia na terytorium Europy najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie) , ponieważ jeszcze nigdy nie doszło do wzrostu gospodarczego bez zwiększonej liczby ludności w wieku produkcyjnym. Zasadniczym skutkiem przemian demograficznych jest zmniejszenie się liczby osób w wieku przed i produkcyjnym, co posiada bezpośredni przekład na siłę gospodarczą i dobrobyt obywateli Unii Europejskiej. Już w 2005 roku Komisja Wspólnot Europejskich wydała Zieloną Księgę „Wobec zmian demograficznych-nowa solidarność miedzy pokoleniami”, zawierającą katalog pytań dotyczących zagadnień związanych z demografią. Wspólna polityka europejska musi znaleźć odpowiedź na wyzwania, jakie niosą przemiany demograficzne poprzez zmienienie kierunku negatywnych zmian, jak również poprzez docelowe pokonanie skutków przemian demograficznych. W tym celu należy dokładnie zdefiniować problemy demograficzne, by móc zwalczać ich następstwa. W roku 2005 udział osób nieczynnych zawodowo w stosunku do osób czynnych na terenie UE wyniósł ok. 49%. Według unijnych prognoz bez interwencji wzrośnie do 66% w roku 2030. Powyższa zależność demograficzna, wskazująca ile osób niepracujących będzie uzależnionych od pracy zarobkowej osób czynnych zawodowo, stanowi przyczynek do prognoz, jak mocno obniży się proporcjonalnie dobrobyt mieszkańców UE, jeśli ich potencjalną sytuację porównać do wielodzietnych rodzin z jednym tylko „żywicielem”. Osoby w wieku produkcyjnym będą zmuszone utrzymywać nie tylko dzieci i młodzież, ale również generować ze swoich przychodów emerytury i renty dla osób w wieku poprodukcyjnym, według prognoz w roku 2050 1 osoba pracująca musiałaby utrzymać 2 osoby w wieku nieprodukcyjnym. Wg danych Komisji Europejskiej do roku 2030 liczba ludności w wieku produkcyjnym (tj. 15 -64 lat) zmniejszy się na terenie UE o 21 milionów. Niepożądane i niekontrolowane zmniejszanie się liczby ludności zaostrzone obecnie światowym kryzysem gospodarczym, w przyszłości nie tylko ujemnie wpłynie na stabilność systemu gospodarczego i emerytalnego, ale zaprzepaści również szanse na rozwój Europy jako ekonomicznego reprezentanta Zachodu. Już dzisiaj Europejczycy stanowią 12% światowej populacji, za według bieżących prognoz 2100 roku liczba ta spadnie do 4%. Tym samym-o ile nie podjęte zostaną natychmiast środki zaradcze, społeczeństwa Unii Europejskiej czeka wpierw marginalizacja, następnie za ich przyszłość stanie pod znakiem zapytania.
Problem zmniejszenia się i starzenia populacji-uwidoczniony głównie w Europie Zachodniej-zaczął dotyczyć również krajów Europy środkowo-Wschodniej, w tym Polski i wykazuje tendencję wzrostową. Według bieżących oszacowań do roku 2030 na obszarze Europy, w województwach zamieszkałych przez populację od 800.000 do 3 mln mieszkańców NUTS 2 (do których zalicza się również województwo dolnośląskie), nastąpi znaczny spadek populacji średnio o 50%. Szacuje się, że na obszarze województwa dolnośląskiego w 2030 roku stosunek osób w wieku produkcyjnych do grup niepracujących będzie przedstawiał się w poniższy sposób:
W chwili obecnej w samym Wrocławiu zamieszkuje ok. 130 000 osób powyżej 60-ego roku życia. Starzenie się populacji zbiega się z innymi niekorzystnymi procesami demograficznymi na terenie naszego województwa, takimi jak:
- takimi jak niski przyrost naturalny,
- migracje zarobkowe do innych krajów UE (przygraniczny charakter Dolnego śląska),
- dysproporcje w gęstości zaludnienia niektórych obszarów naszego województwa.
Powyższe problemy mają ze tendencję wzrostową, i z tego względu stawiają mieszkańców i władze województwa przed koniecznością zmierzenia się z nimi i opracowania środków zaradczych.